یکی از سوالات رایج بسیاری از مشتریان ما در مورد آکوستیک ارزان است، در حقیقت این دسته از مشتریان مورد آسانترین و ارزانترین روش آکوستیکمی خواهند اطلاعات بیشتری داشته باشند. البته این سوال انقدر کلی است که شاید نتوان به آن پاسخی دقیقی داد که، آن پاسخ برای همه مصرف کنندگان مناسب باشد. چرا که قبل از اینکه بخواهیم سراغ آکوستیک کردن و قیمت آن برویم ابتدا باید بسیاری از موارد را تعیین نمایم تا مشخص شود چه نوع متریال ( مواد ) و روش آکوستیکی برای آن فضا مناسب است. به عنوان مثال شاید بخواهیم یک دیوار مشترک اپارتمان مسکونی را در قسمت سالن پذیرایی عایق کنیم و یا شاید بخواهیم فقط یک اتاقک آکوستیک کوچک در کنار اتاق یا کنار یک انباری به منظور تمرین ساز ایجاد کنیم و شاید هم بخواهیم فقط یک پنجره را آن هم به صورت موقت عایق کنیم و یا بخواهیم یک استودیو کوچک خانگی به منظور ضبط پادکست یا حتی به منظور میکس و مسترینگ ایجاد کنیم . هر کدام از این موارد روش ها و متریال ها خاص خود را لازم دارند و این متریال ها می توانند تا حد زیادی باهم متفاوت باشند. از سوی دیگر بسیاری از روش ها که اتفاقا بسیار ارزان قیمت هستند اصلا آکوستیک محسوب نمی شوند و فقط موجب اتلاف وقت و یا حتی اتلاف هزینه می شوند. در این مقاله سعی می کنیم تمام این موارد را بررسی نمایم و برخی از ارزانترین متریال ها آکوستیک رابررسی نمایم.
آکوستیک و عایق صوتی چیست؟
قبل از اینکه به سراغ بررسی ارزنترین آکوستیک برویم ، بیاید بررسی کنیم که کلا آکوستیک چیست؟ آکوستیک به متریالی اطلاق می شود که یا به علت شکل فیزیکی خود و یا نوع متریالش بر روی صدا در محیط اثر می گذارد. این متریال ها از مواد مختلف نظیر فوم ، الیاف معدنی ، یونولیت ، الیاف های طیبعی ( مانند نمد و ویسکوز) ، گچ و حتی پلاستیک و….. تولید می شوند. بسته به نوع ، ضخامت و شکل هندسی و… این متریال ها یا برای اصلاح آکوستیک محیط ( بهبود فرکانس ها صوتی ) و حذف فرکانس ها اضافه ( مانند هوم ، ریورب ، نوفه و…. ) مورد استفاده قرار می گیرند. از سوی دیگر برخی از این مواد هم به منظور عبور صدا و جلوگیری از انتقال صوت از یک فضا به فضا دیگر مورد استفاده قرار می گیرند که این متریال ها معمولا به عنوان عایق صوتی شناخته و نامیده می شوند. برخی از آکوستیک ها می توانند نقش عایق را داشته باشند ( الزاما نه همه ) و برخی از متریال های عایق نیز در ساخت پنل آکوستیک کاربرد دارند.
انواع پنل آکوستیک و عایق صوتی چیست؟
قبل از ادامه بحث در مورد آکوستیک ارزان بهتر است با برخی از اصطلاحات دانش آکوستیک به صورت ساده آشنا شویم . البته نمی خواهیم موضوع را خیلی پیچیده کنیم و وارد معادلات فیزیک و ریاضی علم آکوستیک شویم فقط به دسته بندی کلی این محصولات می پردازیم چون در ادامه بحث می تواند به ما کمک زیادی کند.
آکوستیک ها خود می توانند دسته بندی ها متفاوتی داشته باشند ولی به صورت تجاری می توان پنل ها آکوستیک را به چهار دسته کلی ، پنل آکوستیک جاذب ، پنل آکوستیک بیس ترپ و پنل های آکوستیک دیفیوزر تقسیم کرد. پنل ها جاذب وظیفه جذب فرکانس ها بالا و گاهی فرکانس ها میانی را به عهده دارند. همچنین این پنل ها از پیچش صدا در محیط جلوگیری می کنند.از معروفترین پنل ها جاذب ، می توان به فوم تخم مرغی ، فوم هرمی ، پنل فلکسی پارت و…. را نام برد. پنل ها بیس ترپ وظیفه جذب و یا کاهش فرکانس ها پایین و کاهش هوم در محیط استودیو به عهده دارند از معروفترین انواع این پنل ها می توان به بیس ترپ ها کنج مثل بیس ترپ طرحدار ، بیس ترپ ساده و… می توان اشاره کرد. دیفیوزرها پنل هایی هستند که نقش بازپخش فرکانس ها در جهات مختلف را به عهده دارند این پنل ها معمولا از مواد سفت مثل یونولیت و چوب تولید می شوند. البته گاهی اوقات پنل هایی هم تولید می شود که مثلا دیفیوزر جاذب هستند . که این قسمت از حوضله بحث ما خارج است.
اگر قصد احداث یک استودیو را دارید با هر سه مدل این پنل ها احتمالا یا اشنایی دارید یا آشنا خواهی شد. ولی برای یک آکوستیک ساده ضبط تولید محتوا یا برای عایق صوتی شاید فقط پنل ها جاذب به کار شما بیاید و الباقی چندان برای شما کاربردی نیست.
در مورد مبحث عایق صوتی نیز دانستن این مطلب که عایق ها معمولا به دو صورت سلول باز و سلول بسته هستند برای شما کفایت می کند. عایق ها سلول باز عایق هایی هستند که موجب کاهش شدت انرژی فرکانس ها صوتی می شوند و عایق ها سلول بسته عایق هایی هستند که معمولا از انتقال صدا در محیط جلوگیری می کنند. در ادامه این مطلب بیشتر در مورد این عایق ها و پنل ها صحبت خواهیم کرد.
انواع عایق و پنل آکوستیک ارزان
حال که با انواع عایق صوتی و پنل آکوستیک آشنا شدید باید بدانید در بازار پنل ها آکوستیک و عایق های صوتی مختلفی وجود دارد ولی هر کدام از آن ها کاربرد خاص خود را دارد و هر پنل برای کار شما مناسب نیست. برخی از پنل ها فقط برای استودیو ساخته شده اند و برخی از پنل ها فقط کاربرد عایق صوتی دارند. به عنوان مثال پنل های آکوستیکی نظیر پنل مدیا ( ام دی )، فلکسی و…. کمتر نقش عایق صوت دارند و بیشتر کاربرد آکوستیکی دارند ولی پنل هایی مثل فوم شانه تخم مرغی و هرمی گاهی در ترکیب با عایق ها سلول بسته (نظیر پلی اتیلن ) می توانند نقش عایق صوتی را در برخی موارد ایفا کنند. البته نقش همین در هر فضایی هم برای عایق صوتی مناسب نیست به عنوان مثال برای فضای مسکونی و برای دیوار مشترک به ویژه در فضاهایی مانند سال و پذیرایی استفاده از فوم تخم مرغی چندان توصیه نمی شود. همچنین توجه به ایمنی هم بسیار اهمیت دارد به عنوان مثال فوم های شانه تخم مرغی و هرمی نسوز نیستند و نباید در فضاهایی که بخاری گازی ، بخاری برقی ، شعله ، حرارت و خطر آتش سوزی دارند نصب شود. در ادامه به معرفی چند مورد از عایق های صوتی و پنل های آکوستیک ارزان قیمت می پردازیم.
فوم شانه تخم مرغی
شاید بتوان گفت ارزان ترین و پرکاربردترین نوع پنل آکوستیک فوم شانه تخم مرغی است. این پنل علاوه بر قیمت مناسب کارایی بهینه ای دارد و در بسیاری از فضاها قابل استفاده است. اگر قصد دارید یک استودیو خانگی و یا حرفه ای بسازید و بودجه و هزینه نیز برای شما اهمیت دارد شاید اولین پنلی که برای شما قابل توصیه باشد فوم شانه تخم مرغی است. این پنل با حذف فرکانس های بالا موجب کاهش ریورب در محیط شما می شود. در نتیجه برای انواع استودیو خانگی و حرفه ای ، استودیو ها میکس و مسترینگ ، فضا های تولید محتوا و…. قابل استفاده می باشد. علاوه بر آکوستیک در صورتی که از انواع ضخیم این فوم در ترکیب با فوم های سلول بسته نظیر فوم پلی اتیلن استفاده شود . این پنل نقش عایق صوتی نیز در برخی موارد پیدا می کند. باید دقت داشت فوم شانه تخم مرغی نسوز نیست و در استفاده از آن در فضاهای مختلف باید این نکته را در نظر داشت.
آکوستیک ارزان با روش ها و متریال های اشتباه
تا اینجا مشخص کردیم که آکوستیک یک علم است و با استفاده از متریال ها و یار روش ها خاص موجب کنترل فرکانس ها صوتی می شود. این متریال ها هر کدام ساختار و ویژگی ها مشخص دارند و استفاده از آن قواعد خاص دارد. ولی متاسفانه گاهی تعاریف از آکوستیک بسیار ناصحیح است و از متریال و مواد نامناسب استفاده می شود. در ادامه به بررسی برخی از آن ها می پردازیم.
۱.آکوستیک با شانه تخم مرغ مقوایی ( یک روش اشتباه ):
شانه تخم مرغ مقوایی ( ویژه حمل تخم مرغ ) یکی از رایج ترین اشتباهات در آکوستیک و عایقسازی صوتی است. که بسیاری افراد که قصد آکوستیک ارزان دارند به سمت استفاده از آن می روند. همانطور که احتمالا می دانید این محصول یک نوع کارتن مقوایی و به علت متریال خود نمی تواند به عنوان یک پنل آکوستیک ارزان محسوب شود.
همانطور که بالاتر ذکر کردیم یکی از متریال ها مورد استفاده در آکوستیک ، فوم شانه تخم مرغی است که به علت شبیه بودن آن به شانه تخم مرغ به این نام شناخته می شود . همین شباهت نام و ظاهر موجب شده بسیاری به اشتباه فکر کنند . شانه تخم مرغ مقوایی و فوم آکوستیک شانه تخم مرغی کارایی یکسانی برای آکوستیک دارند. با این حال این موضوع بسیار اشتباه است و به قطع یقین می توان گفت شانه تخم مرغ مقوایی عملا کوچکترین اثری، نه به عنوان آکوستیک و نه به عنوان عایق صوتی ندارد.
در حقیقت پنل آکوستیک شانه تخم مرغی، از ابر پلی یورتان تولید می شود و دارای ساختار سلول باز است در نتیجه می تواند فرکانس های صوتی را درون سلول بندی خود جذب کند و از طرفی شکل شانه تخم مرغی که دارد نیز موجب افزایش سطح جذب آن می شود. ولی شانه تخم مرغ مقوایی سلول بندی بازی ندارد و حتی از ضخامت لازم نیست برخوردار نیست در نتیجه نمی تواند فرکانس ها صوتی را جذب کند. و در نتیجه استفاده از آن در محیط نه به عایق صوتی محیط کمک می کند و نه به آکوستیک محیط و حتی ممکن است صدای محیط را نامناسب تر و حتی تشدید نیز نماید.
۲.نایلون حبابدار به عنوان عایق صوت ( یک روش اشتباه )
برخی از متریال های آکوستیک نظیر فوم ها ، گاهی در صنعت بسته بندی نیز کاربرد دارند . این امر موجب شده برخی به اشتباه تصور کنند هر نوع کالا بسته بندی می تواند نقش عایق صوتی داشته باشد. یکی از این متریال ها که بارها دیده شده اشتباها به عنوان عایق صوت استفاده شده نایلون حبابدار )(یا همان بابل رپ یا پلاستیک حبابی) است. ولی باید دانست این نوع نایلون به علت ضخامت خیلی کم و نوع متریالش عملا نمی تواند تاثیر چندانی روی فرکانس ها صوتی داشته باشد و استفاده از آن چه به تنهایی و چه در ترکیب با سایر عایق ها صوتی بجز اتلاف وقت و هزینه نیست.
۳. موکت به عنوان عایق صوتی و آکوستیک دیوار ( یک روش اشتباه)
موکت دارای یک متریال سلول باز است همین امر موجب می شود یک نوع جاذب باشد. ولی موکت قطر چندان مناسبی ندارد و در نتیجه نقش آنرا چندان نمی توان به عنوان عایق صوتی و آکوستیک در نظر گرفت. البته چون ضخامت زیاد می تواند چیدمان وسایل را بر روی کف بهم بریزد در نتیجه نمی توان معمولا عایق های خیلی ضخیم را به ویژه برای آپارتمان مسکونی بر روی کف کار کرد در نیتجه با توجه به قطر کم موکت استفاده از آن در کف تا حدی قابل توجیح است. این محصول در کف می تواند تا حدی از پیچش صدا در محیط و تا حد کمی از انتقال صدا به طبقه پایین جلوگیری کند ( البته این میزان خیلی زیاد نیست و اگر بخواهیم کارایی موکت به عنوان عایق کف افزایش یابد باید بجز آن در کف از متریال ها دیگر هم استفاده کنیم ).
با این وجود استفاده از آن برای صداگیری و یا آکوستیک دیوار چندان قابل توجیح نیست. چون کارایی آن چندان مطلوب نیست و هزینه بالایی نیز دارد و چون نسبت به هزینه زیادی که دارد کارایی آن چندان مناسب نبوده. در نتیجه استفاده از موکت به عنوان عایق صوتی یا آکوستیک کار چندان معقولی به نظر نمی رسد.
۳. استفاده از یونولیت سبک و نازک ساختمانی به عنوان عایق صوتی ( یک روش اشتباه )
باتوجه به اینکه ما سال ها در زمینه فوم از جمله یونولیت فعالیت داریم بارها دیده ایم مشتری از پایین ترین ضخامت و تراکم یونولیت به منظور عایق صوتی ( به ویژه عایق صوتی پنجره ) می خواهد استفاده کند. ولی استفاده از این متریال نه تنها کمکی به او نمی کند بلکه گاهی تشدید صدا را نیز در پی دارد. باید دقت داشت یونولیت یکی از انواع فوم عایق است که کاربرد فراوانی دارد. این فوم به عنوان عایق حرارتی و دمایی بیشترین کاربرد دارد ولی گاهی به عنوان عایق صوتی نیز شناخته می شود. البته استفاده از یونولیت به عنوان عایق صوتی به منظور رسیدن به حداکثر نتیجه دارای قوانین خاص خود است و همیشه نمی توان از این محصول به عنوان عایق صوت یا آکوستیک استفاده کرد. اگر بخواهیم یونولیت را به عنوان عایق صوتی استفاده کنیم حتما باید در ترکیب بایک عایق سلول باز ( مثل پشم سنگ یا فوم آکوستیک و… ) مورد استفاده قرار گیرید. علاوه بر این یونولیت به عنوان عایق باید از ضخامت و تراکم مناسب برخودار باشد.
۴. استفاده اشتباه از پشم سنگ و پشم شیشه بدون لایه محافظ برای عایقکاری موقت
پشم سنگ و پشم شیشه هر دو عایق های مناسبی هستند که کاربرد فراوانی برای صداگیری و عایق صوتی دارند. به ویژه اگر در ترکیب با عایق های سلول بسته ( مثل الاستومری و پلی اتیلن ) استفاده شوند. ولی یکی از معایب مهم آن ها حساسیت زا بودن آن ها و ایجاد خارش در صورت تماس با پوست می باشد. همچنین باتوجه به ماهیت پشم سنگ پشم ستگ این محصول بعد از مدتی دچار ریزش می شود. همین امر موجب می شود این عایق ها فقط برای عایقکاری های دایمی نظیر بین دو دیوار یا برای زیر کناف و یا زیر رابیتس گچ یا ام دی اف مناسب باشند و به هیچ عنوان برای عایقکاری های موقتی ( نظیر عایق موقت پنجره ، عایق موقت دستگاه و عایق آکوستیک پمپ و… ) که روی عایق هیچ محافظ و نمایی نصب نمی شود قابل توصیه نباشد. در نتیجه برای عایقکاری های موقتی باید عایق های جایگزین این دو نوع عایق را استفاده کرد.
۴. پرده آکوستیک و عایق صوت ( یک روش اشتباه )
صداگیری پنجزه و درب یکی از بیشترین مواردی است که بسیاری از مراجعین به مجموعه ما قصد انجام آنرا دارند. یکی از مواردی که اکثرا دیده می شود سوال در مورد پرده آکوستیک است. که در حقیقت هدف از آن این است که با نصب یک پرده بتوان حد زیادی از حجم صدا ( معمولا صدا خیابان یا صدا داخل به بیرون ) را کنترل کرد. اما باید دانست اگرچه برخی از انواع پرده ضخیم شاید بتوانند تا حدی فرکانس ها صوتی را کنترل کنند ولی این میزان به حدی نیست که بتوان به عنوان یک عایق صوتی بتوان به این روش اتکا کرد. چرا که ضخامت و تنوع متریال عایق یکی از عواملی هست که می تواند عایق کاری ما را تا حد بهینه ای برساند ولی یک لایه پرده که از یک لایه نازک پارچه تشکیل شده است عملا نمی تواند نقش موثری در جلوگیری از انتقال صدا داشته باشد. از سوی دیگر به علت اینکه این روش موجب می شود دور پرده باز باشد صدا از اطراف پرده به داخل نفوذ می کند یا از داخل به بیرون نشت می کند. در نتیجه می توان گفت این روش ، روش چندان اصولی برای عایق صوتی نیست و تنها شاید کمی از پژواک صدا در محیط بکاهد.
۴. نازک بودن عایق و تک لایه بودن عایق ( یک از اشتباهات رایج )
یکی از اشتباهات رایج که معمولا توسط بسیاری از افراد که قصد عایق سازی صوتی ارزان را دارند صورت می گیرد استفاد از عایق های نازک و تک لایه ( معمولا فوم های نازک نظیر فوم پلی اتیلن ۵ میل یا ۱ سانت ) به منظور صداگیری است. این در حالی است که باید دانست صداگیری با قطر رابطه مستقیم دارد و نمی توان توقع داشت یک لایه نازک و آن هم به صورت تک لایه و از بمتریال با کیفت پاین نقش چندانی در صداگیری داشته باشد. از سوی دیگر همانطور که قبلا هم گفتیم عایق ها به صورت دو لایه سلول باز و سلول بسته هستند و برای حداکثر صداگیری و آکوستیک حداقل باید از دو یا چند لایه از این متریال ها و آن هم در ضخامت های بهینه باید استفاده شود تا حداکثر نتیجه حاصل گردد. باید دقت داشت که در بسیاری از پنل ها دکوراتیو موجود در بازار نیز ( مانند پنل ها ترمووال )
۵. پنل های دکوارتیو با عایق نازک ( یک از اشتباهات رایج )
مشکلی که در بالا اشاره کردیم متاسفانه در برخی از پنل های دکوراتیو ( نظیر پنل های ترموال ) موجود در بازا نیز وجود دارد . پنل ها یی که دارای فقط مقدار کمی فوم نازک و گاهی به همراه یک لایه خیلی نازک نمد هستند به عنوان پنل آکوستیک یا عایق صوتی معرف می شوند این در حالی است که این پنل ها معمولا تاثیری محدود بر روی فرکانس ها صوتی دارند و در حقیقت بیشتر نقش نما و فنشینگ کار را دارند تا عایق صوتی و کارایی آن ها زمانی افزایش می یابد که در زیر آن ها چند لایه عایق دیگر ( نظیر ابر ریباند بهمراه فوم پلی اتیلن ضخیم و… ) کار شود.